Od kilku lat poważnym zagrożeniem dla górskich lasów świerkowych jest kornik drukarz (owad należący do rzędu chrząszczy). Problem nasilił się szczególnie po 2005 roku - niekorzystne warunki atmosferyczne (susze) obniżyły odporność świerków, przez co te stały się bardziej podatne na ataki kornika. Osłabione świerki porażone przez szkodnika obumierają, a owad rozprzestrzenia się na kolejne drzewa.

Utrzymanie dobrego stanu zdrowotnego lasu polega głównie na profilaktyce i wczesnej likwidacji zagrożeń poprzez tzw. cięcia sanitarne. Jeśli potencjalne zagrożenia zostaną zauważone i zlikwidowane w miarę wcześnie, drzewostan prawdopodobnie zostanie zachowany.

Wyszukiwanie pojedynczych, osłabionych drzew lub ich niewielkich grup jest zajęciem uciążliwym, szczególnie na terenach górskich. Systematyczne wykrywanie egzemplarzy porażonych przez szkodnika w wyniku naziemnych obserwacji, wymagałoby wielokrotnej wizyty leśników we wszystkich zakątkach drzewostanów świerkowych, co w praktyce jest niemożliwe.

Z satelity widać więcej - przekonują pomysłodawcy programu „Ograniczenie populacji kornika drukarza na terenie górskich nadleśnictw RDLP w Krakowie" (współfinansowanego ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej), w ramach którego do poszukiwania drzew obumarłych i tych jeszcze zielonych, ale już osłabionych szkodliwą działalnością kornika drukarza, wykorzystano nowoczesną technologię teledetekcji satelitarnej.

Monitoring satelitarny - w poszukiwaniu kornika

Trzeba przypomnieć, że teledetekcja satelitarna w polskim leśnictwie znana jest już od wielu lat, jednak dotąd stosowana była dość rzadko. Właściwie to używano jedynie ortofotomap lotniczych do kreślenia granic podczas sporządzania planów urządzania lasu. Projekt realizowany przez RDLP w Krakowie umożliwia sprawniejsze reagowanie na potencjalne zagrożenia lasów.

Prace w ramach projektu wykonała firma SmallGIS na zlecenie RDLP w Krakowie. Monitoringiem objęta została powierzchnia ponad 60 000 hektarów. Są to drzewostany w sześciu górskich nadleśnictwach: Nowy Targ, Myślenice, Limanowa, Krościenko, Stary Sącz i Piwniczna, najbardziej zagrożone zamieraniem w wyniku żerowania kornika. Ponadto obserwacją i analizą objęto również grunty bezpośrednio sąsiadujące z obszarami zarządzanymi przez Lasy Państwowe, tj. część terenów Gorczańskiego i Babiogórskiego Parku Narodowego, a także lasów prywatnych. Obszar występowania kornika nie kończy się wraz z granicą administracyjną nadleśnictwa, czy parku. Istotna jest zatem współpraca pomiędzy właścicielami i zarządcami terenów leśnych w zakresie wykrywania i zwalczania szkodników.

Finalnym etapem monitoringu satelitarnego było sporządzenie map kondycji zdrowotnej i uszkodzeń drzewostanów. Analiza wyników wykazała, że łącznie 300 hektarów drzewostanów świerkowych obumiera. Uszkodzenia na terenie Lasów Państwowych dotyczą około 100 hektarów, natomiast pozostałe 2/3 uszkodzeń znajduje się poza terenami zarządzanymi przez LP, głównie w Parkach Narodowych i po części też w lasach prywatnych.

Program ten, oprócz znaczenia naukowo-badawczego, jest przede wszystkim pomocą dla leśników w walce z procesem zamierania świerczyn. Wyniki teledetekcji i raport z przeprowadzonej analizy przekazano zaangażowanym w projekt nadleśnictwom i są one wykorzystywane w codziennej pracy. Obecnie, w sezonie zimowo-wiosennym pomagają zaplanować i wykonać cięcia sanitarne w wykrytych, osłabionych fragmentach drzewostanów, by zdążyć przed okresem rozrodczym kornika drukarza i nie dopuścić do dalszego rozprzestrzeniania się tego owada.

Anna Piątkowska-Borek

Jakub Zygarowicz

Artykuł ukazał się w lutowym "Głosie Limanowskim".