Rozmaite surowce zielarskie - z mniejszym lub większym skutkiem - stosowane były do leczenia wszelkich schorzeń, zranień, czy odmiennych stanów świadomości. Osoby posiadające tajemną wiedzę wykorzystywania roślin do leczenia cieszyły się szacunkiem wśród ludzi, choć zdarzało się, że posądzone o uprawianie czarnej magii, płonęły na stosie.

Współczesne nauki medyczne wykorzystują to ogromne dziedzictwo kulturowe i wiedzę zdobywaną przez pokolenia zielarzy w fitofarmakologii. Rośliny, pomimo ogromnego zasobu naszej wiedzy o nich, wciąż są fascynującym obiektem badań nad występującymi w nich substancjami.

Rozpoczynamy cykl artykułów, w których przedstawimy lecznicze właściwości drzew naszych lasów.

Buk zwyczajny (Fagus sylvatica L.) jest obok jodły najbardziej pospolitym drzewem limanowskich lasów. Charakterystyczna gładka, popielata kora, niezliczone ilości jadalnych orzeszków zwanych bukwią oraz ogniste barwy w okresie jesiennym czynią to drzewo trudnym do pomylenia.

Surowcem zielarskim jest liść buka, w fitofarmakologii znany pod łacińską nazwą Folium Fagi oraz owoc - Fructus Fagi. Bukiew zawiera 35% tłuszczu, 23% białek, saponiny (substancje o działaniu moczopędnym, wykrztuśnym, sterylizującym - przeciwko grzybom, bakteriom czy pierwotniakom oraz wspomagającym działanie układu trawiennego), kwasy (jabłkowy, cytrynowy, wanilinowy), sole mineralne, cukry (w tym skrobię) oraz faginę (trujący alkaloid o działaniu halucynogennym; obróbka termiczna np. prażenie, pozbawia bukiew narkotycznych właściwości). Ponadto liście zawierają liczne związki fenolowe oraz flawonoidy: kwercetynę działającą przeciwzapalnie oraz antyalergicznie, mirycetynę o właściwościach przeciwutleniających oraz kemferol (o działaniu m.in. przeciwzapalnym).

Napar z bukowych liści ma silne właściwości odkażające, oczyszczające, słabe przeciwzapalne i przeciwalergiczne, uspokajające oraz pobudzające trawienie. Zalecany w przypadku stanów zakaźnych gardła i jamy ustnej. Napar lub nalewkę z liści buka należy stosować z umiarem - przedawkowanie objawia się zwiększoną sennością. Orzeszki buka przed spożyciem powinno się uprażyć. Większa ich dawka może spowodować dolegliwości żołądkowe. Młode, wiosenne liście o jaskrawozielonej barwie mają wyraźny kwaskowaty posmak, przypominający szczaw lub szczawik zajęczy, są bardzo dobrym dodatkiem do wiosennej sałatki lub do spożywania na surowo. Bukiew, po uprzedniej obróbce termicznej, można stosować jako dodatek do deserów oraz ciast.

Artykuł ukazał się w październikowym Głosie Limanowskim